Het product

Van klei tot bloempot

Terracotta bloempotten zijn stenen bloempotten. Eigenlijk dient men voor “stenen” het volgende te lezen; “van klei gevormde daarna gedroogde en vervolgens door verhitting duurzaam versteende”. De letterlijke betekenis van terracotta is “gebakken aarde”.

De “uitvinding” van klei als grondstof is al zo oud dat onmogelijk een bepaald land of volk als “uitvinder” genoemd kan worden. Hoewel er, kunsthistorisch gezien, verschillende hoogtepunten in de geschiedenis zijn aan te wijzen, waarbij producten werden gemaakt die zelfs nu niet meer kunnen worden nagemaakt, is in de 19e eeuw eerst sprake van een wetenschappelijke aanpak welke in de eerste plaats kwam van een op praktische ervaringen gebaseerd ambacht. Door de toepassing van nieuwe onderzoeksmethoden zoals röntgen onderzoek, de elektronenmicroscoop en het spektografisch onderzoek is eerst in de 20e eeuw een veel duidelijker beeld ontstaan over de samenstelling van klei.

Klei wordt uitgezocht op granulogische (opbouw in korrelgrootte) en chemische samenstelling. Ook van belang zijn de economische motieven betrekking hebbend op hoge win- en transportkosten. Over het algemeen zal een producent de klei zoveel mogelijk lokaal betrekken. Vaak worden verschillende kleisoorten gemengd om een zo optimaal mogelijk resultaat te bereiken.

Voordat er van klei een pot gevormd kan worden moet de klei eerst bewerkt worden. Indien de klei te droog is wordt water toegevoegd en te natte klei wordt met poeder van gedroogde klei behandeld. De klei wordt in een grote mengkom heel goed door elkaar geslagen en dan onder druk in strengen geperst. Om alle lucht er uit te halen wordt de klei ook nog vacuüm getrokken.
De strengen worden in parten verdeeld die precies pasklaar zijn voor de pot die er van gevormd gaat worden. De vorming vindt plaats tussen twee stalen mallen. De bovenste mal draait en de onderste mal staat stil, zodat in het meest ideale geval de te vormen klei de helft van het aantal toeren van de bovenmal draait en zo tussen de twee mallen versmeerd raakt. De nog zachte pot kan nu van de vorm afgenomen worden en in het droogrek worden geplaatst.

Doordat de pasgevormde potten nog 20 tot 25% water bevatten en bij droging ongeveer 9% krimpen, kunnen zich door optredende spanningen gemakkelijk scheuren ontwikkelen. Want als de droging aan de oppervlakte van de scherf zodanig snel gaat dat het transport van water door de capillaire kanalen daarbij achterblijft wordt de spanning in de pot te groot
De gedroogde potten zijn nu hard en grijs van kleur. De potten worden gebakken in de oven tussen 950 en 1000 graden Celsius. Worden de potten hoger gestookt dan slibben de poriën dicht en verliest het aardewerk de ademende eigenschap die terracotta juist zo populair maakt.

Opvallend is dat de grijze potten, rood de oven uitkomen. Deze kleurverandering ontstaat doordat de metalen die in van nature in de klei aanwezig zijn door verbranding (oxidatie) rood (roest) worden. De kleur van een terracotta pot is afhankelijk van welke metalen er in welke concentraties in de klei voorkomen en bij welke temperatuur de pot gebakken wordt. Terracotta komt voor in alle kleurgradaties tussen wit en donkeroranje (ook rood genoemd) tot donkergrijs.

De handgemaakte Toscaanse potten in ons assortiment worden gemaakt van lokaal gedolven klei en hebben door de licht oranje kleur een karakteristiek mediterrane uitstraling. Die uitstraling wordt versterkt door de gele en witte accenten die op de potten voorkomen. Hierdoor zijn geen 2 potten exact gelijk.
De machinaal gemaakte potten zijn veel constanter en veelal wat donkerder van kleur.

terracotta en vorst

Vorstschade aan terracotta ontstaat door een combinatie van water en vorst. Tijdens een vorstperiode bevriest het water in de poriën van de terracottascherf. Bij bevriezing bezit de soortelijke massa van water bij -4°C in vaste vorm het grootste volume, het water zet dus uit. Uitgaande van enig poriënwater, kan de terracotta scherf de uitzetting van het water opvangen omdat de scherf enigszins buigbaar is (een scheur in het materiaal kan binnen grenzen iets verwijd worden waarmee deze vering kan worden aangetoond).

Echter indien de perioden van vorst en dooi zich frequent afwisselen in combinatie met vocht, zal het terracotta materiaal uiteindelijk scherven doen afstoten (zoals bij het te vaak heen en weer buigen van een ijzerdraad). Eén langere periode van extremere koude zal derhalve minder vorstschade opleveren dan vele kortere perioden van geringe koude.
Vorstschade aan terracotta materiaal kan voorkomen worden door het materiaal of droog te houden (goed draineren) of boven de 0°C te houden.

Indien beide oplossingen niet kunnen worden toegepast kan de vorstschade worden beperkt door het materiaal door en door te behandelen met siliconenvloeistof, waardoor er geen water meer in de poriën kan doordringen. (Fabrikanten noemen het dan “frost resistant”). Als dit echter niet goed gedaan wordt kan het de vorstschade juist bespoedigen.

Voorkoming van vorstschade;
Goed draineren (scherven of kiezelstenen onder in de pot).
Potten niet leeg buiten laten staan in de winter (planten zorgen ervoor dat water uit de scherf wordt opgenomen).
Potten siliconiseren waardoor er geen water wordt opgenomen in de scherf.

Voor een productoverzicht download u de lijst in PDF.
Naast de producten in deze lijst is nog veel meer mogelijk: